An t-athrú aeráide
Téann an t-athrú aeráide i bhfeidhm ar gach duine, ach ní ar an mbonn céanna. Tá na tionchair is measa le sárú ag na daoine is boichte ar domhan.
Creideann Éire i dtacaíocht a thabhairt do na daoine is leochailí le haghaidh a thabhairt ar na dúshláin a bhaineann leis an athrú aeráide. Dírímid ar thacaíocht a thabhairt do dhaoine sna Tíortha is Lú Forbairt (LDC), i Stáit Oileán Beag i mBéal Forbartha (SIDanna) agus i stáit leochaileacha. Tógann ár gcuid oibre athléimneacht agus cabhraíonn sé le pobail forbairt in ainneoin na ndúshlán.
Airgeadas aeráide agus taidhleoireacht
Is cuid lárnach de bheartas eachtrach na hÉireann é airgeadas aeráide. Beimid ag méadú ár maoiniú aeráide faoi dhó go €225 milliún ar a laghad in aghaidh na bliana faoi 2025. Is méadú é seo ó thart ar €90 milliún in 2020.
In 2022 d'fhoilsíomar Treochlár Idirnáisiúnta um Maoiniú Aeráide. Leagtar amach anseo na tosaíochtaí agus na prionsabail chun ár sprioc a bhaint amach faoi 2025.
Is cuid lárnach de ghníomhú idirnáisiúnta na hÉireann ar son na haeráide í an taidhleoireacht aeráide freisin. Bainimid úsáid as ár nguth chun tacú leis na tíortha is mó atá i mbaol ó éifeachtaí an athraithe aeráide. Déanaimid é seo trí na NA, an AE agus fóraim idirnáisiúnta eile.
€225 milliún
Caiteachas bliantúil airgeadais aeráide na hÉireann faoi 2025
86%
an méid de mhaoiniú déthaobhach aeráide na hÉireann a chuirtear ar fáil do Thíortha is Lú Forbairt
Príomhthosaíochtaí na hÉireann maidir le gníomhú ar son na haeráide
Cuirimid gníomhú ar son na haeráide isteach inár gcuid oibre i réimsí eile freisin. Áirítear leis seo cearta an duine, rannpháirtíocht leis an earnáil phríobháideach, saincheisteanna inscne agus óige.
Oiriúnú don athrú aeráide
Ciallaíonn oiriúnú don aeráid gníomh a dhéanamh chun tionchair dhóchúla an athraithe aeráide a laghdú. Cothaíonn oiriúnú an cumas atá ag daoine na tionchair a sheasamh. Is féidir le hidirghabhálacha a bheith idir cosaintí tuilte agus talmhaíocht aeráid-chliste.
Is é an t-oiriúnú príomhfhócas airgeadas agus tacaíocht aeráide na hÉireann. Tá go leor de na tíortha ina n-oibríonn Éire ar an líne thosaigh ó na tionchair aeráide.
Tacaíonn Éire le Líonra Domhanda an Phlean Oiriúnaithe Náisiúnta (NAP) agus le Ciste do na Tíortha is Lú Forbairt, a chabhraíonn an dá cheann acu le tíortha pleananna gníomhaíochta a fhorbairt agus a chur i bhfeidhm.
Éifeachtaí an athraithe aeráide a mhaolú
Tacaíonn Éire freisin le hobair an Chiste Speisialta um Athrú Aeráide maidir le hoiriúnú agus athléimneacht i Stáit Oileán Beag i mBéal Forbartha.
Is príomhcholún de Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir leis an Athrú Aeráide (UNFCCC) agus de Chomhaontú Pháras é an t-oiriúnú. Faoin UNFCCC, tá meicníochtaí ann chun tacú le hoiriúnú i dtíortha i mbéal forbartha. Áirítear leis seo an Grúpa Saineolaithe maidir leis na Tíortha is Lú Forbairt (LEG) a bhfuil Éire ina ball de agus ina maoinitheoir dó, an Coiste Oiriúnaithe agus Clár Oibre Nairobi maidir le tionchair, leochaileacht agus oiriúnú don athrú aeráide.
Bíonn Éire páirteach i bpróiseas na NA chun tacú leis an obair agus chun éifeachtaí an athraithe aeráide a mhaolú.
Caillteanas agus damáiste de dheasca an athraithe aeráide
Is iad na daoine is lú atá freagrach as cúiseanna an athraithe aeráide arb iad is leochailí dá iarmhairtí. Mar thoradh ar imeachtaí adhaimsire agus tionchair eile, cailltear beatha, tarlaíonn díláithriú, agus i bhfad níos mó. Tarlaíonn caillteanas agus damáiste nuair a bhuaileann na tionchair seo daoine.
Bunaíodh Líonra Santiago ag COP25. Nascann an líonra seo cabhair theicniúil le riachtanais tíortha i mbéal forbartha chun Caillteanas agus Damáiste a sheachaint, a íoslaghdú agus aghaidh a thabhairt orthu. Gheall Éire €5 mhilliún do Líonra Santiago ag COP26 i nGlaschú in 2021.
COP27
Bhí ról ceannasach ag Éirinn ag COP27 i bhfoireann idirbheartaíochta an AE maidir le Caillteanas agus Damáiste. Thángthas ar chomhaontú stairiúil maidir le socruithe nua maoinithe. Áiríodh leis sin ciste Caillteanas agus Damáiste a bhunú faoin UNFCCC do thíortha i mbéal forbartha leochaileacha.
Tá sé de chúram ar Éirinn agus ar an nGearmáin na socruithe nua maoinithe a dhearadh.
Aigéin agus bithéagsúlacht
Tá 97% den uisce ar fad ar domhan sna haigéin chomh maith le 80% de na beathachruthanna ar fad. Ionsaíonn siad 50 oiread níos mó dé-ocsaíd charbóin ná an t-atmaisféar. Tá beatha ar domhan i gcontúirt mura bhfuil aigéin shláintiúla againn.
Tá ról ríthábhachtach ag an aigéan d'Éirinn i dtéarmaí ár sláinte, ár n-aeráide, ár ngeilleagair agus ár sochaí. Féachann obair idirnáisiúnta aigéin na hÉireann le haghaidh a thabhairt ar thrí réimse oibre leathana idirnasctha:
- Aghaidh a thabhairt ar an athrú aeráide, ar thruailliú na mara agus ar bhithéagsúlacht
- Tacaíocht do phoist agus do shlite beatha inbhuanaithe
- Rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan
Aeráid agus slándáil
Tá baol suntasach atá ag an athrú aeráide ar shíocháin agus ar shlándáil idirnáisiúnta. Caithfidh daoine ar fud an domhain dul i ngleic le haimsir níos measa agus le hacmhainní atá ag éirí gann. Fágann seo daoine leochaileacha a bheith níos neamhchosanta ar ghéarchéimeanna.
Comhoibriú go hidirnáisiúnta ar an aeráid agus ar an tslándáil
Thug Éire tús áite don Aeráid agus don tSlándáil i rith ár dtéarma ar Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe (2021-2022). Bhíomar inár gcomhchathaoirleach ar an nGrúpa Neamhfhoirmiúil Saineolaithe maidir leis an Aeráid agus Slándáil, in éineacht leis an Nígir.
Chuir Éire Rún síos ar an ábhar seo leis an Nígir in 2021. Bhí sé mar aidhm aige sin cumas na Comhairle aghaidh a thabhairt ar rioscaí slándála a bhaineann leis an aeráid a neartú agus thacaigh 113 tír leis. Níor éirigh leis an Rún ach léirigh an leibhéal tacaíochta ó gach cearn den domhan cé chomh tábhachtach is atá saincheist. Bhí bród orainn gur thug muid an díospóireacht ar aghaidh.
Ó chríochnaigh muid ár dtéarma ar an gComhairle Slándála, leanamar orainn ag cur an réimse seo chun cinn. Táimid inár mbaill de Shásra Aeráide agus Slándála na Náisiún Aontaithe. Tacaímid le comhairleoir tiomanta Aeráide agus Slándála i Misean na Náisiún Aontaithe in Juba, chomh maith le hOiliúint Aeráide agus Slándála d'oifigigh na Náisiún Aontaithe.
Tacaíonn Éire le léiriú dearfach ar an aeráid agus slándáil, ag díriú ar ghnéithe chothú na síochána. Tacaímid le tionscadal atá ag tástáil oiriúnú aeráide mar phointe iontrála neodrach do chothú na síochána sa Nigéir agus sa Chéinia.
Gníomhú ar son na haeráide agus inscne
Níl rioscaí aeráide cothrom de dheasca éagothroime inscne. Is minic a dhéantar dearmad ar ról na mban maidir le dul i ngleic leis an ngéarchéim aeráide agus meastar faoina luach é.
Neartaíonn gníomh idirnáisiúnta na hÉireann agus ár maoiniú aeráide guth agus ceannaireacht na mban. Tacaímid le rannpháirtíocht ghníomhach na mban i bpróisis chinnteoireachta maidir le hathrú aeráide. Cabhraíonn Éire le heagraíochtaí ban agus pobail rochtain a fháil ar airgeadas aeráide.
In 2023, chuir Éire tús le clár i nuálaíocht agus fiontraíocht aeráide. Dhírigh an clár seo ar mhná agus ar thionscnaimh agus ar ghnólachtaí faoi stiúir mná.
Gníomhú ar son na haeráide agus daoine óga
Tá daoine óga ag éirí níos gafa le gníomhú ar son na haeráide. Sonraíonn Dearbhú na Náisiún Aontaithe um Chearta an Duine ar ár ndualgas: "freastal ar riachtanais na nglúnta atá ann faoi láthair gan cur isteach ar chumas na nglúnta atá le teacht a gcuid a riaradh."
Tugtar 'ceartas aeráide idirghlúine‘ air seo anois.
Thacaigh Cúnamh Éireann le 13 thoscaire óige agus mná ó thíortha i mbéal forbartha chun freastal ar COP27.
Bhí rochtain ag na toscairí sin ar oiliúint san idirbheartaíocht aeráide chun cabhrú leo abhcóideacht a dhéanamh. Chruinnigh an Taoiseach agus an tAire Stáit um Chúnamh Forbartha Thar Lear beirt orthu.
Phléigh siad saincheisteanna aeráide agus dúshláin atá roimh phobail, daoine óga agus mná.
Gníomhú ar son na haeráide agus cearta daonna
Is saincheist ollmhór chearta í an t-athrú aeráide. Cuirtear isteach go díréireach ar ghrúpaí amhail mná agus daoine dúchasacha.
Cinntímid go n-aithnítear an nasc seo i Rúin na Náisiún Aontaithe ag an gComhairle um Chearta an Duine agus ag an gComhthionól Ginearálta.